Restaurohet thesari i Artemisës

Përfundoi tërësisht procesi i restaurimi i 675 monedhave të zbuluara në sanktuarin e Artemisës në Durrës. Sanktuari i Artemisës, që ndodhej në kodrat e Dautes, u zbulua rastësisht në vitin 1970 nga arkeologu Ilia Toçi. Ai gjeti fillimisht një terrakotë të dalë mbi sipërfaqe. Po atë vit filloi ekspedita arkeologjike e drejtuar nga Vangjel Toçi, e cila zgjati disa vjet. Ka qenë një nga ekspeditat arkeologjike më të bujshme, që solli në dritë rreth 14000 objekte, kryesisht në terrakotë. Veç terrakotave atje u zbuluan edhe 675 copë monedha, si edhe disa objekte të tjera metalike. Sipas drejtuesit të Laboratorit të Konservimit dhe Arkeometrisë, pranë QSA, Frederik Stamati, gjatë restaurimit u konstatua se monedhat ishin prej bronzi dhe vetëm tre prej tyre suparate, pra të lara me argjend. Kryesisht janë prerje të Dyrrahut. Në faqe duket koka e Herakliut, simbol i qytetit antik, njëri nga pjesëmarrësit më të rëndësishëm të panteonit të perëndive, që sipas legjendës morën pjesë në themelimin e qytetit. Nga ana tjetër dallohen atributet e Herakliut, që ishin topuzi, harku, shigjeta dhe trajsja e shigjetave. Janë gjetur edhe disa pak monedha me prejardhje tjetër, për shembull të Epirit, etj, që tregojnë për lidhjet tregtare. Por saktësisht kjo do të dalë nga studimi numizmatik.Sipas Stamatit, sanktuari përbëhej nga një ndërtesë si tempull, me sergjena apo mbajtëse të tjera për objekte, ku njerëzit linin ndonjë gjë në blatim të perëndeshës. Shumica ishin terrakota, të pjekura në temperaturë të ulët, pra jo të forta, sepse nuk ishin utilitare. Gjashtë vjet më parë filloi puna për studimin dhe botimin e materialeve të zbuluara në këtë sanktuar, në kuadrin e një projekti të përbashkët midis Institutit të Arkeologjisë dhe Universitetit "Sharl de Gol" në l'Ilë, të Francës. Deri tani është bërë shumë punë dhe studimi po i afrohet fundit. "Laboratori ynë punoi për restaurimin e monedhave për 5 vjet me radhë. Ishte e vështirë. Në përgjithësi puna e restaurimit të objekteve metalike të zbuluara në Durrës është shumë e vështirë, për arsye të afërsisë së detit dhe pranisë së madhe të kripës, e cila nxit korrozionin. Aq më tepër që monedhat kanë qenë disi të konsumuara. Një faktor tjetër negative për fatin e këtyre monedhave ka qenë periudha më se 30- vjeçare, në të cilën ato u lanë pa u restauruar dhe kur korrozioni vazhdonte punën e vet shkatërrimtare", - thotë Stamati. Sipas tij jo të gjitha monedhat u bënë të lexueshme, por përpara restaurimit mund të identifikohej vetëm 18% e tyre. Mbas restaurimit, identifikimi i tyre arriti në masën 70%.

26.02.2010          Gazeta Panorama