e enjte, 31 janar 2008

Dokumentet e Lef Nosit


Gazeta Koha Jone - E Enjte, 31 Janar 2008

Anisa Ymeri

Pika kthese te forta ne historine e nje kombi! Momente kur erdhi koha qe shqiptaret intelektuale te merrnin ne dore freret, per te diktuar sadopak fatin e vendit prej nga vinin, percillet nepermjet dokumenteve qe deri me tani kane qene te varrosura ne arkiva a biblioteka. Lef Nosi qe nje prej atyre personaliteteve qe, ndonese i anatemuar pas Luftes se Dyte Boterore, eshte nenshkrues i Aktit te Pavaresise te 28 nentorit 1912. Studiues dhe nje nder ata njerez qe i sherbeu dhe vijon ende t'i sherbeje historise se Shqiperise. Fashikujt e botuar ne te gjalle te Nosit tani jane permbledhur ne nje liber te vetem, "Dokumente historike 1912-1918". Keshtu eshte pagezuar sot libri permbledhes i tyre, pasi atehere kur Lef Nosi i botonte ne formen e fletores apo fashikullit, cdo muaj, shkruante "Dokumente historike - per t'i sherbye historise tone kombetare".

Rendesia e tyre eshte padyshim e jashtezakonshme, jo vetem pse jane dokumente qe flasin per fillimet e shtetit te pavarur shqiptar, por edhe per detajet qe servir. Nen kujdesin e dy historianeve te zeshem te Shqiperise, drejtori i Institutit te Historise, prof. dr. Marenglen Verli dhe prof. dr. Ferit Duka, keto dokumente e telegrame qe mberriten a u nisen nga Shqiperia, vijne ne nje botim te vetem. Dikur, dekada e dekada shkuar, vet grumbulluesi i ketyre dokumenteve te vyera i botoi ne nje fletore te permuajshme, pasi ishte i bindur se vetem keshtu do mund te mbijetonin. Dhe ashtu qe! Nese s'do kishte menduar gjate per to, Lef Nosi, asgje prej atyre qe permbajne keto telegrame te nisur anekend botes, s'do mund te flisnin per shqiptaret. Shume mund per t'i grumbulluar keto dokumente qe rrefejne me detaje pergatitjet per shpalljen e Pavaresise se Shqiperise, shpalljen e saj, detaje nga mbledhjet e para te Kuvendit te Vlores, cdo mbledhje e tij e specifikuar per te shkuar edhe me tej, ardhja e Vidit ne Shqiperi dhe kongreset e njepasnjeshme ne Tirane e Durres. Nuk jane perjashtuar as kujtimet, pasi jane ato qe mbajne edhe me gjalle atmosferen e krijuar ne ato kohe te turbullta per vendin, i cili po perpiqej t'i shpetonte mjerimit te madh.

Marenglen Verli, drejtori i Institutit te Historise, tregon vetem pak dite pasi keto dokumente po shohin driten e botimit, e nuk jane me te "ngujuara" ne muret e bibliotekave, a dosjet e pluhurosura te arkivave se, "jane materiale, dokumente te grumbulluara ne ato kohe, nje pjese e mire ne gjuhe te huaj, dhe qe u botuan ne ate kohe ne formen e fashikujve, botuar ne vitin 1924-1925. Ne mungese te shume dokumenteve ne gjuhe origjinale, ne nuk mund te benim ne gjuhen e sotme nje riperkthim te dokumenteve, ndaj edhe u lane ne gjuhen e kohes, ashtu sic i pati Lef Nosi". Per te vijuar me tej, ai tregon: "Meqe botimi i pare ne ate kohe dhe ne ate menyre, ne kopje te pakta, dhe emri i anatemuar i Lef Nosit pas Luftes se Dyte Boterore beri qe materiali te varrosej neper biblioteka dhe gati te zhdukej nga qarkullimi dhe shume prej tyre nuk u cituan dhe prej atyre studiuesve qe i perfshine ne veprat e tyre". E gjithe kjo pune, qe iu ka kushtuar jo pak historianeve, ka qellimin e madh, jo vetem shlyerjes se nje borxhi te madh qe i kane studiuesit Lef Nosit per punen e tij te madhe. Ky botim nuk eshte vetem nje homazh, por mbi te gjitha tregon vleren e madhe qe keto dokumente kane pasur dhe vijojne te kene ne historiografine shqiptare. Ato telegrame dhe pjeseza qe do shkeputen nga libri do te flasin vet per cdo gje, por eshte e udhes te permendet nje thenie e Nevila Nikes, drejtore e Arkivit te Shtetit, e cila u shpreh, pak kohe me pare, se, "kur i prek letrat dhe lexon fjalet qe shkruhen ne to, e ndjen sa shume e kane dashur atdheun keta njerez. Lef Nosi thote ne nje leter "Zot i amnushem, bej qe shpirti i Skenderbeut te na coje ne suksese".

Parathenia e botimit te pare e Lef Nosit

Rastet e mira dhe kujdesi qi kam pasun, u bane shkak me fute ne dore dal nga dale, nji numer te madh dokumentash, te cilet jane nje visar i pacmueshem i Rilindjes sone Kombetare.

Nga frika se po te mos botohen ne kohe edhe munt te humbasin, vendosa me i qite ne drite me ane te kesaj fletoreje te permuajshme. Kjo menyre mu duk ma e arsyeshme sepse besoj qe keshtu mund te dalin ne drite edhe dokumenta te tjere, qi gjenden ne duer zotnijsh te cilevet, edhe ne mos pacin qene te interesuam si un-e ka sjelle puna me i rane ne dore.

Pasi ma te shumtit e dokumentaret jane ne gjuhe turqishte e botimi i tyre ashtu si jane eshte pamundum nga mungimi i shkronjave, u-shtrengova me i perkthye ne shqip, tyke e lane botimin e origjinaleve per ma vone, ne nji liber te posacem.

Tyke i hyme kesaj pune, qi kerkon me i kushtue mund dhe kohe, kam shprese se miqt dhe zotninjt qi interesohen per te, do te me perkrahin moralisht e materialisht me sa u vjen per ndoresh, per me e sigurue te kryemit e saje.

Me botimin e kesaj fletoreje, nuk asht qellimi me kritikue as me levdue veprat e njanit a te tjetrit, por me qite ne drite ngjarje te cilat perfytyrojne faza te ndryshme te evolucionit politik te ketij vendi.

Me qene se shum ngjarje te kohes se shkueme kane ngele vetem ne mendje te popullit, dhe ne mos u-shkrofshin me kohe, mund te harrohen fare ose te ndryshohen per me i qite ne drite, do te botojme gjithni ne fund te fletores disa faqe te posacme me titullin "Kujtime".

Kush ishte Lef Nosi

I lindur ne qytetin e Elbasanit me 09.04.1877, Lef Nosi u arsimua fillimisht ne vendlindje e me pas ne Athine. Megjithese nuk i perfundoi studimet e larta per farmaci (kreu vetem 2 vjet), pas kthimit ne qytetin e tij, iu kushtua me zell te vecante punes per njohjen e gjere dhe te thelluar te historise dhe te kultures shqiptare. Formimi i shendoshe intelektual dhe atdheu i tij, qene shtysat e forta qe Nosi te fitonte rolin e merituar te nje protagonisti ne ngjarjet e stuhishme, qe pararenden ngritjen e flamurit kombetar ne Vlore. Me 1909, ai u zgjodh kryetar i Klubit "Vllaznia" ne Elbasan, dhe ne te njejtin vit themeloi shoqerine "Aferdita", ndersa nje vit me vone, botoi gazeten "Tomorri". Ai ishte nje nga figurat qendrore qe kontribuuan ne organizimin dhe zhvillimin e Kongresit Arsimor Kombetar te Elbasanit (tetor 1909) si edhe te celjes te se pares shkolle normale ne vend (1 dhjetor 1909). Ishte nenshkrues i Aktit te Pavaresise dhe anetar i kabinetit te Ismail Qemalit. Tetorin e vitit 1943, ishte anetar i Keshillit te Regjences, te krijuar nga pushtuesit naziste gjermane, ndaj edhe ju ngjit etiketa kolaboracionist. Gje qe u shfrytezua nga pushteti i pasluftes, nga regjimi komunist per ta ekzekutuar fill pas Luftes se Dyte Boterore.

Proklamimi i Independences shqiptare me 1912

Telegramet e meposhtme jane vetem disa nder ato dhjetera qe serviren ne kete botim dokumentesh qe mban firmen e Lef Nosit. Momenti i shpalljes se pavaresise, ato dite kur te gjithe mesyne ne Shqiperi nga cepat e zhvilluar te botes per te ngritur flamurin ne Vlore. Por edhe per ngjarjet e tjera qe pasuan, shpallja e pavaresise, detaje nga diskutimet ne mbledhjet e qeverise etj.

Telegrama

Wien, 27 Vjeshta e dyte 1328-1912

Me vaporin e pare po mberrij. E ardhmja e Shqipnies asht sigurue. Ju porosis qi tyke i u-mbeshtetun fatit t'atdheut te punoni se bashku e si vllezen, te merreni me rregullimin e punovet te pergjithshme, dhe te ruani qetesien. I jepni rrethevet lajmen e gezueshem. Ju falem te gjitheve atenisht. Ismail Qemali

Durres, 8 Vjeshta e trete

Edhem Beut e Bektash Cakranit ose Qazim Kokoshit, Vlone

Me urdhrit t'Ismail Qemalit, ju bahet me dite, se pas dy oresh duhet te ndodheni ne zyrat telegrafike. Luigj Gurakuqi

Tirane, 13 Vjeshta e Trete

Ora 3.40 e mesnates

Shefqet Beut e Haxhi Ali Efendiut

Dodhemi ne gjendje te mjerueshme. Ju aty cfare masash keni marre? Po degjojme se keni shpall Indipendencen. Valle mund te perfitohet prej ketij veprimi, po sqe i vertete; dhe a mund ta siguroje vendin, qi ka ngelun pa mbrojtje e anmikut, i cili edhe munt te vije?

Ju drejtohemi n'emen te te gjithe popullit te dishpruem qit e na e rrefeni punen gjan e gjate e te perfitojme edhe ne. Presim pergjigjen tuej ne Zyrat Telegrafike.

N'emen te popullit

Refik Bej Toptani

Myslim Age Beshiri

Elbasa, 14 Vjeshta e Trete

Ora 4 e dites

Shk. Tija Ismail Qemal Beut-Vlone

Me telegramat e marruna mbrame nga Tirane e Durresi, na u ba me dite se ato kane shpalle Indipendencen n'emen te Shqipnies dhe kane fillue nga sundimi. Nga lajmet telegrafike qe muerem ndashti nga Tirana, vertetohet se pasi u shkel Kruja prej nje fuqie ushtarake te Serbies, sot ne mengjes, nji komision 4-5 vetem, asht nis prej Durresit per Krua, me nji shkrese qi tregon se shqiptaret kane shpall indipendencen dhe kane fillue nga sundimi. Pasi puna ka marre ma teper randesi e delikatese, presim t'urdhenoni njashtu ne zyrat telegrafike per me na kallxue c'duhet te bajme.

N'emen te popullit t'Elbasanit

Aqif Pashe Bicaku

Shefqet Bej Verlaci

Hasan Bej Bicaku

Vlone, 15 Vjeshta e Trete

Kryesis se Bashkivet t'Elbasanit e Beratit

Shkelqesies se Tija Aziz Pashes dhe te pareve te tjere te Vendit

Sot u hap Kongresi dhe pasi u vendos shpallja e Indipendences, qi asht i vetmi mjet shpetimi per ne, u ngrit flamuri. Kryesia e Qeveries se Perkohshme qi do te formohet, mu ngarkue mue. Lutem, shpallni-e aty edhe ne per Nenprefekturat e Krahinat dhe perpiquni te siguroni mire qetesine e Vendit. Ismail Qemali

Vlone, 16 Vjeshta e Trete

Kryesies se Bashkies Lushnje

Pergjigjia e telegrames 16 Vjeshta e Trete- Telegramat qi vijne te pranohen nga Keshilla e Re Qeveritare. Ato qi nuk cenojne veprimet e Qeveries se Re Indipendente, pranohen edhe vihen ne veprim. Kur ka telegrama hetue e mendue, te pyteni e te kerkoni shpjegime prej kendei. Ismail Qemali

Berat, 19 Vjeshta e Trete

Kryesies se Qeverries se Perkohshme Vlone

Ndashti po sa erdhen afro nji mije e peseqind t'ikun. Ushqimet u mbaruan, Lutemi me na tregue sa me shpejt: si do te pernahen ne per vendet?

Azis Vrioni

Eien, 1 Shendre

Dervish Hima Brj Vlone

Pergezime te sinqerta per realizimin e deshirave tueja. Te faluna familjes.

Flosch

Palermo, 2 Shendrre

Ora 12.40 e nates

Ismail Qemal Beut

Presidentit te Qeveries se Perkohshme te Shqipnies

Vlone

Perfaqesuesit shqiptare te kolonivet te Siciles, te mbledhun nbe kolegjet shqiptare te Palermos vertetojne te drejtat e shenjta te kombesis shqiptare dhe i dergojne te fala vllaznore Isamil QEmal Beut, tyke kerkue qi te valoje edhe mbi Shkodren flamuri i Skenderbegut.

Francois Muskaja

Boston, Eesternunion 4 Shendrre

Asemblese Kombetare Shqiptare Vlone

Federata Panshqiptare e Amerikes Vatra dergon pergezimte te nxehta ne inaguracionin i cili do te mbahet ne vend. I lutet Asamblese Kombetare me mos me pranue kandidaturen e nji princi muhamedan. Mos e bani Shqipnien nji shtet Oriental si Khiva, Bukhara, Afganistani, Tunisia e te tjera. Kini per ideal nji Shqipni Europiane si Norvegjia, Danimarka, Holanda, Belgjika. Ja se perse nje preferojme nje princ nga familje mbretnore Europiane i cili do te sjelle tradita aksidentale.

I nenshkruemi i lutet vecanerisht deputeteve muhamedane qi ta tregojne patroptismen e tyre tyke zgjedhe nji princ te krishtere. Me bame ndryshe, do t'ishte si me bame nji faj qi s'ndreqet ma.

Per komisionin

Faik Konica

e martë, 29 janar 2008

Muzeu Kombetar i Artit Mesjetar, investime per mirembajtjen e fondit te ikonave
Gazeta Koha Jone - e Shtune, 19 Janar 2008
Muzeu Kombetar i Artit Mesjetar ne Korce, i ka rritur investimet per mirembajtjen e fondit te ikonave dhe objekteve te tjera, qe ruhen ne kete qender te rendesishme muzeale. Nje staf specialistesh, restauratoresh dhe punonjesish shkencore, fale edhe kushteve te pershtatshme te punes qe jane krijuar ne muze, ka arritur qe te mbaje ne nje gjendje te pademtuar fondin prej afro 6500 ikonash, nga te cilat rreth 200 jane te ekspozueshme. Lorenc Glozheni, drejtor i Muzeut Kombetar te Artit Mesjetar, tha dje per Atsh se vitin e kaluar jane restauruar 25 ikona me vlera te vecanta, jane konservuar 15 objekte metalike, u trajtuan kunder biodegradimit 400 ikona, si dhe restaurimi i paneleve drusore te 3 ikonave. Ai shtoi se procesi i mirembajtjes se vlerave te muzeut, ka perfshire edhe dizinfektimin e te gjitha objekteve te tekstileve dhe te leshta, qe ruhen si pjese e fondit te ketij muzeu. Muzeu Kombetar i Artit Mesjetar, ne saje te investimeve vendase apo nga partnere te huaj, tashme zhvillon nje pune te mirefillte shkencore. Glozheni beri te ditur se per mbrojtjen dhe konservimin ne sektorin e restaurimit ikonografik kryen nje sere procesesh gjate gjithe vitit. Ai permendi nder keto procese klasifikimin dhe perzgjedhjen e ikonave per restaurim sipas shkalles se demtimit fizik te tyre, analizat e ndryshme, fotografite me rreze “X”, rrezet “Ultraviolet” etj. Nga sektori i laboratorit te restaurimit kimik te ketij muzeu, eshte arritur qe vitin e kaluar te trajtohen objektet prej tekstili dhe te konservohen ato prej guri. Po ashtu eshte arritur te kryhen analizat dhe diagnostikimet e ndryshme me metoda bashkekohore si me gaze inerte. Muzeu Kombetar i Artit Mesjetar, tashme ka percaktuar edhe prioritetet e punes se tij per kete vit ne drejtim te mbrojtjes dhe konservimit te objekteve. Drejtori i ketij muzeu, tha se eshte parashikuar perzgjedhja e 25 ikonave qe do te restaurohen sipas shkalles se demtimit te tyre fizik, kimik dhe biologjik. Po ne kete kuader, do te kryhet konservimi i 15 objekteve metalike dhe trajtimi kunder biodegradimit i 800 ikonave dhe restaurimi i 5 paneleve drusore te ikonave. Te gjitha keto nderhyrje per mbrojtjen dhe konservimin e vlerave te Muzeut Kombetar te Artit Mesjetar, do te synojne qe brenda ketij viti, te organizohet nje ekspozite perfaqesuese e vlerave te ketij muzeu ne Vjene.
Gezim Ashimi